Tập thơ TATHIK (BIỂN)

Tập thơ TATHIK (BIỂN)

Vương quốc Champa nằm trải dài trên vùng đất miền trung Việt Nam ngày nay, nổi tiếng trù phú nhờ giao dịch hàng hải. Vùng đất này không thuận lợi cho sự phát triển nông nghiệp. Biển chính là nơi người Chăm làm ăn và chiến đấu phòng ngự.

  

Dẫn nhập

 

Champa (192-1832) đã hình thành nên một nền văn minh rực rỡ xứng tầm trên khu vực và thế giới, di sản văn học phong phú, điển hình là ariya của người Chăm. Trải qua nhiều biến động lịch sử, người Chăm hiện nay đã không còn biết nhiều đến ariya truyền thống của dân tộc nữa.

- Luật ariya truyền thống như thế nào?

Luật ariya truyền thống gồm hai câu thơ đi đôi với nhau, vần trong từ cuối cùng của câu thứ nhất hiệp vần với từ đứng giữa câu thứ hai (gieo vần lưng), số lượng âm tiết trong mỗi câu phát triển khá tự do, số lượng câu không giới hạn. Trong cặp câu tiếp theo thì vần trong từ cuối cùng của câu đầu tiên hiệp vần với từ cuối cùng của câu thứ hai ở cặp câu đứng trước đó (gieo vần chân). Sự kết nối hiệp vần nhằm mục đích tạo ra tính liên hoàn trong xuyên suốt bài thơ. Tuy nhiên sự hiệp vần giữa cặp câu đứng sau với cặp câu đứng trước thường không được tuân thủ nghiêm ngặt.

Luật ariya truyền thống có một số điểm tương đồng với thể thơ lục bát của người Việt như hai câu đi đôi với nhau, tuy nhiên tiếng Chăm là ngôn ngữ đa âm tiết và có trọng âm nên có đặc trưng riêng; cụ thể là về vần thì nó không phân biệt vần bằng, vần trắc, cả hai vần này đều tồn tại bình đẳng. Còn về số lượng âm tiết, các âm tiết trong bộ phận tiền trọng âm (lang likuk) của mỗi từ có thể lượt bỏ, hơn nữa ariya khá tự do về số lượng âm tiết nên ta không cần phải quan tâm đến số lượng âm tiết trong mỗi câu. Nếu là từ đa âm tiết thì sự hiệp vần được tính ở âm tiết cuối cùng, các âm tiết còn lại thì không cần quan tâm.

- Trường hợp 1:

Panrang Kraong, Parik, Pajai halei gilAONG

Kiel basei khing karAONG kacuec tabiak jieng darAH       

Gram sarawan duis di hagait blaoh o thAH

Mbai tapuh di grep nârAH tagrang ka-ndaung pak halei

(Glang anak)

- Trường hợp 2:

Gilai praong bingu nyaom lAK

Nduec nao tablAK saong gilai birau

Dom gilai birau nao drAH

Cieng pak cAH saong gilai birau

(Damnây Po Tang Ahaok)

- Về các từ ngữ sử dụng trong tập thơ này:

Do hướng đến việc bảo tồn tiếng Chăm nên tác giả rất cẩn thận trong việc lựa chọn các từ ngữ. Hầu hết các từ ngữ được sử dụng trong tập này đều có trong các từ điển của Étienne François Aymonier (1906) và Gerard Moussay (1971). Tác giả ưu tiên sử dụng những từ thông dụng trong đời sống hằng ngày.

- Bạn đọc lưu ý về bản dịch thơ tiếng Việt:

Dịch thơ là dịch với nghĩa theo ngữ cảnh sao cho có nhịp, vì vậy tùy theo ngữ cảnh và nhịp thơ trong mỗi câu, từ một từ gốc ban đầu tác giả đã dịch linh hoạt bằng nhiều từ khác nhau có nghĩa tương đương mà không nhất thiết phải đúng rập khuôn với nghĩa gốc của nó trong từ điển.

Thơ theo luật ariya truyền thống, trong nguyên văn tiếng Chăm, giữa các câu có hiệp vần theo luật ariya nhưng khi dịch sang tiếng Việt, tác giả không thể dịch hiệp vần như nguyên văn được. Điều này đòi hỏi bạn đọc phải đọc được nguyên văn tiếng Chăm mới cảm nhận được ariya truyền thống, cũng như cảm nhận được vẻ đẹp của ngôn ngữ Chăm.

  

Tathik (Biển)

1

Mâng kal mukkei nao gilai nao tathik

Nao di grep libik siam hareh di alam

Ngap mbang di tathik biak siam

Mukkei oh huec hajan angin ribuk

Ra-ndap angin ra-ndap ribuk

Gilai ahaok nduec  angin yuk o mâgei
Aia tathik paoh di gilai katang rei

Nao krâh tathik gilai nduec bisamar

Nao tal Jawa, Kaling, Laow, Japan...

Nao grep thun grep bilan o padei takai
Anâk tacaow ngap hajieng yau nan hai

Urak ni ngap hagait o hajieng hatai tok damân

Rai uni ka-ndah ka-ndaiy sakarai o thei krân

Sakarai nâm krung di tathik o thei biai

Jabuel nagar Campa krah di gilai

Jabuel kau ndik gilai sami samar

Anâk tacaow harei ni tok ngap hamu mbang o tal
Kau tok ngap bal li-ua hua lingal di apuh hamu

Kau ba-mbu rup di pa-ndiak ngap o sumu
Kau buai suan o hu sap yawa

Harei uni anâk tacaow o thau nâm kal tapa.

Sakarai di tathik kau tok sa hatai damân taklaot mbuk.

1

Thuở  xưa tổ tông tung hoành trên biển

Đi khắp nơi trên thế gian

Làm ăn trên biển thật tuyệt

Tổ tông không ngại mưa bão

Quen với gió bão

Chiếc thuyền chạy, sóng không vùi

Sóng biển đập mạnh dữ dằn

Đi biển thuyền chạy thật nhanh

Đi tận Java, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản...

Đi hết năm tháng, chẳng dừng chân

Con cháu hôm nay sao chẳng làm được

Bây giờ chẳng làm gì được, lòng chỉ luyến tiếc

Cuộc đời cong queo hôm nay chẳng ai nhận nhìn sử   sách

Ký ức về biển không ai bàn

Binh sĩ Champa giỏi về hàng hải

Binh sĩ ta chiến đấu trên biển nhanh nhạy

Con cháu hôm nay chỉ biết làm ruộng, không đủ ăn

Ta chỉ làm nông, làm ruộng nương

Ta phơi thân giữa nắng to, cũng không đủ ăn

Thân ta héo mòn tả tơi

Con cháu hôm nay chẳng nhìn nhận dấu ấn lịch sử

Ta tiếc nuối ký ức về biển như đang rụng tóc.

2

Mâhu tathik ngap mbang di dun-ya

Kau caoh ta-mbok rok agha aia hep tasuak

Kau ngap hamu apuh thuak yawa

Kau yau urang gila bac glaong o hu gruk ngap

Tangin takai ajaong amra tak

Kau tuei aia di malam ndih o bak mata

Kau daok yau urang gila
Kau ngap bak jala di pa-ndiak praong

Ikak tung tian kau bac tagok glaong

Urang gila daok angaok glaong kau daok ala

Kau o takrâ buai yawa

Mâhu tathik di nâgar mâng kal lo

Bhap bini harei ni siam o

Asaih bac glaong ralo urang o hu gruk ngap

Ngap halun ka Yuen biak ri-mbah

Ngap halun ka urang alah hatai lo
Tathik praong ikan biak ralo

Mukkei mada lo di tathik

Kau buai yawa prân takik

Kau mâhu tathik lo ka kau nao gilai.

2

Ta thèm có biển làm ăn

Ta cuốc đất gò, đào rễ cây mồ hôi loang

Ta thở dài làm ruộng nương

Ta như kẻ khờ học lên cao mà thất nghiệp

Tay chân bầm vết rìu rửa

Ta tưới nước ban đêm ngủ không đầy giấc

Ta ở như kẻ khờ

Ta làm suốt canh trưa giữa nắng to

Thắt lưng buộc bụng ta học lên cao

Kẻ ngu ngồi trên cao còn ta ở dưới hàng

Ta chẳng chịu được, ta héo mòn

Thèm có được biển như thuở xưa

Dân chúng hôm nay chẳng an lành

Thư sinh học rộng lại thất nghiệp

Làm mướn vất vả với người Kinh

Làm thuê ta chán chường

Biển rộng cá đầy

Tổ tông phú quý với biển cả

Tổ tông giàu lắm với nghề đi biển

Ta héo mòn thân tả tơi

Ta thèm có được biển để rong thuyền.

3

Lingik tathik yang libang

Lihik tathik kau sanâng bal di dun-ya

Kau ngap hamu mbang aia mata

Daong di yang hia o hu

Tanâh ba-mbu di pa-ndiak angin thu

Sibar ngap hamu o hu aia

Mâng kal mukkei ngap mada nâgar

Anâk tacaow mbang aia mata harei ni
Lingik tathik yang libang thau lei ni

Hatai o caik di tada ba limah ka urang.

3

Trời, biển, thần, ma[1]

Mất biển cả ta nghĩ lung tung

Ta làm ruộng nuốt nước mắt

Nhờ vả thần linh ta khóc chẳng được

Đất phơi nắng, phơi gió

Làm sao làm ruộng trên đất khô

Thuở xưa tổ tông làm giàu trên xứ sở

Con cháu nuốt nước mắt hôm nay

Trời, biển, thần, ma có thấu không?

Trái tim chẳng để trên ngực, mang dâng hiến cho người.

4

Kau blek mata di dun-ya

Kau mbang aia mata di dun-ya

Kau takrâ gilai ndik tapa

Yau mukkei kau tapa kraong tathik

Riyak o khin paoh bilik

Kau mbuah kar di tathik yang libang harei ni

Jabuel kau mâng kal cahya di tathik ni

Ataong jaguk di tathik o thei payau

Urak ni kau mboh mâlau

Mukkei kau cahya kau ye ngap halun harei ni

Lingik tathik yang libang thau lei ni

Kau mbuah kar dun-ya harei ni kau o takrâ

Lingik tathik yang amâ

Kau o takrâ dun-ya urak ni

Kau ndih o bingi

Mbang mâsin sara di aia mata

Kau su-on tathik di nâgar

Dun-ya biak sup mata kau laik di halei
Ngap habar mada yau mukkei

Nao tathik nao gilai ngap hu ralo mâh pariak

Mblang tanâh thu cek ba-mbu di pa-ndiak

Phun thu hala o cak

Kau mâhu tathik ngap mada yau mukkei

O hu tathik nâbuel kau yau o hu takai

Hatai pa-ndik kacah brai di dun-ya

Mâhu tathik di nâgar

Kau cao cuah ngap bimong di tathik

Daok rinaih amaik amâ pataow ngap bimong mâng cuah klik

Kau ngap bimong di tathik mâng cuah klik tanjaoh trun

Mukkei kau cahya kau hadar phuel

Mukkei sunit ginreh tung tian cahya

Kau ngap bimong mâng cuah klik saong aia

Kau ngap bimong di tathik nâgar mukkei

Mâng asit kau tok kuk akaok di palei

Kau ngap bimong mâng cuah hatai su-on mukkei

Lingik tathik yang libang di halei

Thau lei urang likei ni thuak yawa

Kau tok takrâ hu tathik di nâgar

Kau mâhu ngap mbang di tathik nâgar

Kau o takrâ dun-ya

Lingik tathik yang libang kau mbang aia mata grep adhua.
 

4

Ta lật ngửa con mắt nhìn thế gian

Ta nuốt nước mắt trên cõi đời

Ta thèm có thuyền đi qua

Như tổ tiên qua sông, biển

Sóng chẳng dám đập

Bây giờ ta oán tránh trời, biển, thần, ma

Binh sĩ ta vinh quang giữa biển này

Trời, biển, thần, ma có thấu chăng?

Đánh giặc trên biển không thể bì

Bây giờ ta lại ngại

Tổ tiên ta vinh quang còn ta bây giờ làm đầy tớ

Ta oán trách cõi đời, ta chẳng thể ưa

Trời, biển, thánh thần

Bây giờ ta chẳng ưa đời

Ta ngủ chẳng ngon giấc

Ăn mắm muối với nước mắt

Ta nhớ về biển cả quê hương

Cõi đời thật u ám, đôi mắt ta rơi về đâu?

Làm sao được giàu như tổ tiên?

Đi biển rong thuyền làm được nhiều của cải

Bãi đất khô, núi phơi giữa nắng to

Cây chết khô, chồi không đâm

Ta thèm có biển làm giàu như tổ tông

Không có biển dân ta như kẻ không chân

Lòng đau tan nát giữa cõi đời

Thèm biển cả giữa quê hương

Ta nắm lấy cát biển xây tháp

Thuở bé thơ bố mẹ dạy xây tháp từ cát

Ta xây tháp từ cát ướt nhỏ giọt

Tổ tông vinh quang ta nhớ ơn

Tổ tiên linh thiêng tấm lòng cao cả

Ta xây tháp bằng cát mịn với nước biển

Ta xây tháp giữa biển cả của tổ tiên

Từ nhỏ ta chỉ cúi đầu giữa làng quê

Ta xây tháp bằng cát mà lòng nhớ về tổ tông

Trời, biển, thần, ma ở đâu?

Có thấu chăng, kẻ trai tráng này thở dài

Ta chỉ ưa làm nghề biển giữa quê hương

Ta thèm làm ăn với biển cả xứ sở

Ta không ưa cõi đời

Trời, biển, thần, ma ta nuốt nước mắt khắp nẻo đường.

5                     

Tanâh ganik kau hawing akaok

Kau mâhu lo angin di angaok tathik mârai

Angin ni thau hai

Kau o hu thei biai nâm sakarai

Kau ni urang likei klaoh hatai

Kau takrâ lo nâm krung mukkei di tathik

Tanâh palei urak ni ganik

Kau mâhu daok di tathik luai yawa

Kau luai suan thuak yawa di dun-ya

Kau glang tathik di nâgar hatai paoh klaoh suan

Kau pa-ndik hatai tian
Kau damân lo bian mukkei mâda ginup

Kau mahu nao tathik o takrâ hamu

Mukkei su-nit ginreh hu ralo ilamu di tathik

Nao grep dun-ya grep libik
Mukkei kau nao tathik ngap mbang mada

Tathik praong riyak paoh o padei

Dun-ya paoh bilik harei ni kau o takrâ.

5

Đất đai chật hẹp, ta ngộp

Thèm hít thở cơn gió từ đại dương thổi về

Cơn gió này thấu chăng?

Ta không còn ai bàn về dấu tích lịch sử

Ta kẻ trai tráng lòng trung thành

Chuộng lắm ký ức về tổ tông trên biển

Đất đai làng quê bây giờ chật hẹp

Ta thèm ở bờ biển thở hơi

Thở dài về cõi đời

Ta ngắm biển trái tim đập loạn nhịp

Ta đau lòng

Tiếc nuối thuở xưa tổ tông giàu sang

Ta muốn làm nghề biển, không làm ruộng

Tổ tông giỏi về biển

Đi khắp thế gian, khắp nơi chốn

Tổ tông đi biển, làm ăn giàu sang

Biển cả mênh mông, sóng đập chẳng dừng

Cõi đời vùi dập, ta không thể nào ưa.

6

Mukkei nao tathik war tanâh

Ngap mbang di tathik luai tanâh daok mâjua

Jaguk ngap kalin mâk aia

Drei lihik tanâh nâgar lihik gam tathik

Thun 1471 gilang Wijaya tayah klik

Thun 1835 abih palei di tathik paraong o daok sa baoh.

6

Tổ tông làm nghề biển mà quên đất đai

Làm ăn trên biển rồi lãng quên vùng đất

Kẻ lạ gây chiến tước đoạt đất

Ta mất đất đai tổ quốc, rồi mất luôn biển cả

Năm 1471 thành đồ bàn thất thủ

Năm 1835 tất cả ngôi làng ở biển tan nát không còn                                           một bóng.

7

Dalah aia tathik paoh riyak

Kau mbuah-kar di dun-ya kau mbang aia mata

Kau lihik suan tuei riyak

Kau si klak nâgar nao tapah

Kau urang o hu aia

Kau takrâ nao tapa libik pa-ndik pandua

Tathik paoh riyak di nâgar

Kau yau tuai atah mârai rawang sang

Kau daok di mblang

Tathik paoh riyak kau tapong kang di dun-ya

Kau laik aia mata kau o hia

Kau tapong kang di dun-ya druh hala

Kau o thau agha

Mukkei pajieng tabiak dun-ya paoh riyak

Kau thek bilik o hu agha

Tathik pa-ndiak chang di dalah aia

Aia harei trun di matâh adarha

Kau ngap kapal ndik tapa dalah riyak
 

Tathik praong urang jabuel Campa glaong matâh adarha

Kau ndik dalah aia hadar jabuel mâkal

Urang likei harei ni tok yau ra bhian
Kau o nao tathik tok ralan di dun-ya

Kau si lihik gam adarha

Kau klaoh hatai di nâgar Campa mâkal.

7

Mặt biển vỗ sống

Ta oán trách đời, ta nuốt nước mắt

Hồn ta tan vào sóng

Ta muốn bỏ xứ sở đi tu

Ta kẻ vong quốc

Ta muốn bỏ  quên tất cả đau thương

Biển vỗ sóng giữa quê hương

Ta như lữ khách về thăm quê

Ta đứng giữa bãi đất trống

Mặt biển vỗ sóng còn ta lặng nhìn

Ta rơi nước mắt mà không khóc

Ta đứng nhìn cõi đời rớt rụng

Ta chẳng biết cội nguồn

Tổ tông sinh ra cõi đời vùi sóng

Ta trôi nổi như kẻ không rễ bám

Biển lấp lóa nắng soi bề mặt

Mặt trời chiếu lưng chừng không trung

Ta làm tấm ván kê lướt trên bề mặt sóng

Biển bao la binh sĩ Champa cao lưng chừng trời

Ta lướt mặt sóng biển mà nhớ lại binh sĩ thuở xưa

Kẻ trai tráng hôm nay chỉ tầm thường

Ta không còn đi biển, chỉ bò giữa đời

Ta sắp mất luôn cả không trung

Ta kẻ chân thành với nước Champa thuở xưa.

8

Kau damân tathik caglaoh ruak trak

Kau matâh hatai klak abih nâm sakarai

Rai manuis kau o juak takai

Kau nao tapah di glai khan ao taik tahak mrai

Kau hajieng samri nao tapah o marai

Mbuk paoh di glai kau ka-uk yau asau thing.

8

Ta tiếc nuối biển cả mà sinh bệnh nặng

Ta đau lòng bỏ luôn dấu tích lịch sử

Ta không làm kiếp người

Ta đi tu giữa rừng, áo quần tả tơi

Ta thành dã nhân đi tu không về

Tóc xõa trong rừng ta hú như con chó hoang.

9

Kau pa-ndik hatai

Kau nao tapah di glai lawik harei o mârai

Kau war sakarai di tathik kau war mukkei

Kau daok sa drei o thei ndom mayai

Kau sanâng klaoh talei kau nduec tamâ glai
Kau su-on mukkei kau o mârai tathik

Kau o maong lingik

Kau klaoh talei lawik harei o gilac palei.

9

Ta đau lòng

Ta đi tu giữa rừng lâu ngày không về

Ta quên sử sách về biển, ta quên luôn tổ tông

Ta ở một mình không kẻ bàn bạc

Ta nghĩ  lung tung như kẻ điên rồi chạy vào rừng

Ta nhớ tổ tông ta không quay lại biển

Ta không nhìn trời

Ta như kẻ điên không trở về quê hương.

Kau (Ta)

1

Kau bal li-ua ngap hamu ngap apuh

Kau bac tagok glaong o hu gruk ngap

Kau ba-mbu rup di pa-ndiak

Balan bhang phun hala o cak

Kau nao tapah o daok di dun-ya
Kau cih ariya ka urang gila pah tada klao

Kau nao tapah kau yau bamaw

Kau o thau rup pabhap klah abih nâm sakarai. 

1

Ta kẻ nông dân làm ruộng nương

Ta học lên cao mà thất nghiệp

Ta phơi thân giữa nắng to

Đất khô cây không mọc lá

Ta đi tu không ở với người đời

Ta làm thơ cho kẻ ngu đắc ý cười

Ta đi tu như nấm mọc vùng hoang dại

Ta không còn nhận mình bỏ hết dấu vết vàng son.

2

Ngap ariya kau yau urang gila

Kau mbang aia mata lapa tian

Manuis kau o yau ra bhian

Kau luai rup di hajan ruak hakik o siam

O daong di thei kau hanruai di urang

Duah gruk kau cang liwik thun bilan

Ariya kau ngap o yau bhian

Kau war rup war drei thun bilan o krân thei.

2

Làm thơ ta như kẻ dại

Ta nuốt nước mắt lòng đói meo

Thân ta chẳng như kẻ thường

Ta phơi thân giữa mưa nắng bệnh hoạn không dứt

Chẳng nhờ vả ai, ta phát điên vì kẻ lạ

Tìm việc ta chờ theo năm tháng

Bài thơ ta làm chẳng như thường lệ

Ta quên mình năm tháng không nhận nhìn ai.

3

Kau samri nao tapah di glai

Kau tapah sari kli habau ging di rai

Rai manuis kau o juak takai

Kau maong dun-ya di mata mayao bom

Rai manuis kau o takrâ hadom

Kau o hu rai dam thek ndong

Kau mata ghueh bhong

Dun-ya mata kau maong caglaoh apuei

Mata kau yau mayaw bom cak apuei

Rai kau sup hatai matuei di malam

Mata kau krân abih urang gila

Khaol nyu pah tada klaw di kau.

3

Ta kẻ dã nhân đi tu giữa rừng hoang

Ta dứt bỏ cuộc đời

Ta không làm kiếp người

Ta nhìn cuộc đời bằng ánh mắt cú mèo

Ta không thèm sống đời người

Ta không có thời xuân, nổi trôi

Mắt ta đỏ ngầu

Ta nhìn cuộc đời vết lửa loang

Đôi mắt ánh lửa của bầy cú mèo

Kiếp đời tối tăm lòng cô quạnh giữa màn đêm

Ta nhìn tất cả kẻ ngu

Bọn chúng đắc ý cười về ta.            

                

4

Rai manuis kau o thau

Dun-ya o ligaih yau ni thei pajieng kau marai

Kau si klak nâgar klak palei

Kau caok di Po habar brei kau yau ni

Blaoh ye kau gilac caok ka bhap bini

Kau mbang aia mata cih ariya yau urang gila

Rai urak ni rup thei thei caga

Kau ye urang gila khik nâm sakarai

Kau kacah hatai brai

Malam sup kau rawai tangin o thei daong

Kau si tak rup drei kau ginaong

Kau daok sa drei kau tapong kang maong lingik.

4

Ta không nhận nhìn đời người

Cõi đời quanh co ai xui ta về đây?

Ta sẽ bỏ xứ sở, bỏ làng quê

Ta khóc hỏi lại thần linh, ai xui ta về đây?

Rồi ta lại sụt sùi về dân gian

Ta nuốt nước mắt rồi làm thơ như kẻ dại

Cuộc đời bây giờ mệnh ai nấy lo

Còn ta kẻ dại giữ gìn sử sách

Ta tan nát lòng

Đêm tối ta nhờ vả ai chẳng được

Ta gần như tự sát, bỏ bê người đời

Ta ở một mình ngóng trời nhìn đời.

5

Pagé kau madeh raiy rup drei

Mata glang atah kau war drei di dun-ya

Rai manuis kau luai taha

Kau o hu prân klak abih nâm sakarai

Rai manuis kau o juak takai

Kau damân lo rai dam klak thaoh

Kau makaik caglaoh ca-mbraoh

Kau o takrâ mata caglaoh o thau nao hataw.

5

Sáng sớm thức dậy thân ta mỏi mòn

Mắt nhìn về phía xa ta bỏ quên mình

Đời người ta để già nua

Ta không còn hơi sức bỏ tất cả sử sách

Ta không làm kiếp người

Ta tiếc nuối thời xuân

Ta hụt hẫng bực bội

Ta không ưa đời, đôi mắt mù lòa chẳng biết đi đâu.

6

Kau lac kau hagait o thau

Kau bac tagok glaong jang yau urang gila

Kau o krân nâm kal di sakarai tapa

Kau o takrâ dun-ya mbuah kar lo di Po

Nâm kal dam kau thau o

Kau oh takrâ, kau o thau rai manuis

Rai kau ye luic puic

Kau bac tagok glaong gilac huec urang gila.

6

Ta bảo ta không biết gì

Ta học lên cao mà như kẻ dại

Ta không nhận nhìn dấu vết lịch sử đã qua

Ta không nhận nhìn đời oán trách thần linh

Dấu vết thời xuân ta không nhận nhìn

Ta không ưa đời người, ta không nhận nhìn kiếp người

Đời ta hụt hẫng

Ta học lên cao lại e kẻ ngu dại.

7

Kau lac kau o ngap ariya

Urang lac kau gila bataok o jak

Ariya ngap mâng urang gila

Akhar tapuk klak thaoh o hu ar

Kau ngap manuis biak kan

Kau gila halar daok di ala

Khaol nyu klao di kau ngap ariya

Ngap mathaik aek lipa o duah mbang

Kau lac kau ra khang kadang

Kau o mbang lisei tok mbang aia mata di dun-ya. 

7

Ta bảo ta không làm thơ

Người ta bảo ta dại chẳng khôn

Bài thơ làm từ kẻ dại

Chữ nghĩa không giá trị

Ta làm người khó thay

Ta dại nên xếp sau người đời

Lũ kẻ ngu cười tại sao ta làm thơ

Bộ dạng đói nghèo không chịu làm ăn

Ta bảo ta kẻ mạnh mẽ

Ta không nuốt cơm, ta nuốt nước mắt trên cõi đời.

8

Kau prew di riyak

Tathik praong kau yak sap di aia

Mbang aia tathik mbang aia mata

Kau haok aia mata di riyak

Mbang aia tathik mbang aia riyak

Tathik paoh riyak bak mbaok mata

Kau luai rup limnah ka riyak

Riyak thek ba tamâ dalam... 

8

Ta thét theo sóng biển

Giọng ta nát tan hòa vào biển cả

Nuốt nước biển, nuốt nước mắt

Nước mắt ta rơi tan vào sóng biển

Nuốt nước biển, nuốt bọt sóng

Biển đập sóng vỗ ướt đầy khuôn mặt

Để ta hiến thân mình cho sóng biển cuộn đi

Sóng cuốn trôi vào sâu...

9

Kau klak tanâh mukkei nao atah

Kau klak tathik limah ka jaguk

Jalan nao o ndap ralo aluk

Kau mata ghueh juk ralan tamâ nâgar Kur

Kau klak nâgar nao tal Phnom Pénh

Kau linyaiy gilac yér tangin rawai kau daok hapak

Kau urang o hu aia

Kau o thau rup pabhap mata o krân thei.

9

Ta bỏ đất đai tổ tiên ra đi

Ta bỏ biển cả, hiến dâng cho kẻ lạ

Con đường gồ ghề dằn mặt

Nhìn về phía trước ta đến Kampuchea

Ta bỏ xứ sở, ra đi tận Phnôm Pênh

Ta ngoảnh lại, tay sờ lối: Ta đang ở đâu?

Ta kẻ vong quốc

Ta không nhận nhìn mình và cũng không nhận nhìn ai.

Thasit
(Thơ lẻ)

Halei?

1

Kau cih ariya di tathik

Kau pa-ndik hatai maong riyak

Kau patuh aia hep di pa-ndiak

Ariya o hu suan trak hatai lo

Kau si nao halei ka njuer njac

Kau kac labang di ala tathik

Také kapal di dalah aia ndik tapa di dalah riyak

Nao di angaok nao di ala

Aia tathik paoh riyak glaong matâh adarha

Kau duah halei caik hatai

Kau duah danaok halei caik ariya

Kau puec ariya di riyak

Riyak paoh sap tuei ariya.

Ở đâu?

1

Ta làm thơ giữa bãi biển

Ta đây kẻ nát lòng nhìn sóng cuộn

Mồ hôi toát ra giữa trời nắng

Bài thơ vong hồn nặng trĩu

Ta đi đâu để được nhẹ nhõm?

Đào đường hầm giữa biển sâu

Hay cưỡi con sóng với tấm ván lướt bề mặt?

Cưỡi con sóng hay đi dưới mặt biển?

Biển vỗ sóng cao lưng chừng trời

Ta tìm đâu nơi cho con tim

Ta tìm chốn nào để lưu lại ariya?

Ta ngâm thơ theo cơn sóng

Cơn sóng vỗ lại theo lời thơ.

2

Ong glang anak biai Cam mânyum aia tathik

Grap mâkal biak ralo khik habar khing ka thraong

Di grep nâgar halei hu gilaong

Kau si kac labang di ala tathik

Bimong kalan ban bingu khan aw ragam tamia

Ngap habar thraong hamiét yau aia tathik

Kac labang nao ala tathik

Gilaong ni dandep kawek lei?

Hu pak halei dandep kawek lei?

Urang di harei ni o thau khik kaya mâkal.

2

Tác giả Glang anak bảo Cham uống cạn đại dương

Di sản thuở xưa làm sao được bảo tồn?

Khắp xứ sở đâu là nẻo đường?

Ta sẽ đào hầm dưới biển sâu

Đền tháp, hoa văn vải thêu, nhạc cụ

Làm sao hiện hữu mãi như nước biển?

Ta muốn đưa  tháp giấu dưới biển sâu

Đào hầm dưới đại dương

Nơi này có kín chăng?

Hay ở nơi nào khác bí mật

Di sản hôm nay người đời chẳng biết giữ.

Sap adaoh adei glang pabaow

Harek mada hala jaw pabaow kiel

Ralong tanran taginum cang haluei

Adei kamei sap adaoh tian ceh buei

Sap adaoh danây ralong pacei tuei mârat bital

Nai daoh suah suah di ralong tanran

Pacei cheh chai takai ralong yam bidrah

Mata maong bijip pang sap adaoh tian pacei ranam anit

Kadha adaoh ra mâhit dom panuec ranam

Mârat tuei pacei mârat bital

Mata nai juk wil glang mata pacei

Gaok gep tian likei ranam bidrah

Taginum ba haluei aia harei kacah pa-ndiak

Adei di ralong tian that tiak

Harek jaw mblak di ralong haluei

Takrâ sap adei pacei tuei

Tian that tiak cheh buei ralo anit ranam.

Tiếng hát cô gái chăn cừu

Cừu gặm cỏ non lá xanh

Rừng thưa phẳng táp mây kéo tỏa quanh

Em cất lên giọng hát vui thích

Tiếng hát vang lên rừng thưa, chàng tìm quyết cho được

Em thấp thoáng giữa rừng thưa

Chàng thích quyết tìm, chân bước nhanh cho kịp

Nghe tiếng hát lòng chàng động lay

Giọng hát chàng nghe bao yêu thương

Gắng tìm, chàng tìm cho được

Mắt em đen tròn nhìn mắt chàng trai

Gặp em lòng chàng lay động nhanh

Mây kéo tỏa mát, mặt trời thôi không còn nóng

Em hát giữa rừng thưa, bao lòng nặng tình

Cỏ xanh xanh đậm, rừng thưa phủ bóng

Yêu giọng hát chàng quyết theo

Lòng nặng tình thiết tha yêu thương.

Kamei dara di pagé

Aia kakuer ndam tanrak aia harei pachang

Adei kamei dara pachang maong di mblang tanran

Aia kakuer pagé jangaih o li-an

Tangin pati patih adei apan dom hala harek mâda

Aia kakuer njaoh di kalik patih dara

Mâ-in rah aia kakuer pathah tangin aw

Pagé séh mâlang daoh danây sa drei cruw

Aia harei tagok rao lingik taginum salih bhong

Mbaok adei baoh dién aia kakuer laik ndong

Urang lakei glang tathuik bhong anit ranam kamei dara

Chéh mâlang phun hapak bhong hala

Min mâlang abih kamei dara di harek mâda aia kakuer ndam.

Cô gái lúc ban mai

Giọt sương đọng, nắng chói chang

Em ngắm nhìn đồng quê

Sương trong không hề lạnh

Bàn tay trắng em nắm lấy cỏ non

Sương nhỏ xuống làn da

Em dạo chơi sương ướt áo

Sáo hót vang giữa ban mai tươi đẹp

Mặt trời lên, mây trời ửng đỏ

Má lúm đồng tiền giọt sương đọng

Từ đằng xa chàng ngắm em ngọt ngào

Tươi đẹp lắm cây lá ửng đỏ

Nhưng đẹp hơn cả cô gái giữa cỏ non đọng sương.

GIỚI THIỆU CÁC TÁC PHẨM CỦA SRI SAMRI

Sri Samri, còn có bút danh khác là Sri Thraoh, tên khai sinh là Kiều Dung, sinh năm 1989, người Chăm ở làng Văn Lâm (Palei Ram), tỉnh Ninh Thuận.

- Cử nhân ngành Nhân học (Anthropology) trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn Tp. HCM.

- Các tác phẩm của tác giả:

I. Thơ tiếng Chăm

  - Chà Bang, 2015
  - Tathik, 2015

  - Klaoh hatai, 2018

II. Thơ tiếng Việt

    Xứ sở của ta, 2016

II. Công trình nghiên cứu khoa học

- Sự biến đổi tổ chức cộng đồng người Stiêng (2013)
- Sự hình thành tôn giáo Bàni (2018)

III. Dự án chính trị

- Chủ nghĩa ly khai xét lại (2018)

                         

Địa chỉ liên hệ: KIỀU DUNG

Văn Lâm 3, Phước Nam, Thuận Nam, Ninh Thuận

                          Tel: (+84)983867006

Email: Srithraoh@gmail.com

---

[1] Vũ trụ quan của Chăm là trời, biển, thần, ma. Điều này tương tự vũ trụ quan của người Việt là trời, đất, quỷ, thần.