Tập thơ KLAOH HATAI

  

KLAOH HATAI

(Dành trọn trái tim[1])

 1

Ra ariya kiél akhar mamâh tapuk

Matâh hatai o thau panuec ra yao

Kau o thau hagait suan lihik hatao

Ngap ariya pa-ndik hatai

Ariya o ndom hu panuec likei

Habar o thei that tian di sap amaik

Klak ariya nao ngap mbang baik

Ra ariya klaoh hatai caik yawa di halei

Kau matâh hatai lawik harei

Sahadah ra yaw o thei tuei khik nâm

Panuec ra yao sap amaik kau damân

Sakarai o thei krân ba nao klak pak halei

Kau su-on ra yao su-on mukkei

Kau urang likei klaoh hatai di nagar.

I

Thi sĩ nghiền cuốn sách, nhai chữ nghĩa

Lòng hụt hẫng chẳng hiểu lời tiền nhân

Ta chẳng biết gì, hơi sức mất đi đâu

Làm thơ lòng ta đau nhói
Lời thơ không nói lên lòng ta

Sao chẳng ai nặng lòng với tiếng mẹ đẻ?

Bỏ thơ, đi kiếm ăn thôi

Thi sĩ lòng thiết tha để tâm hồn nơi đâu

Ta hụt hẫng bao ngày

Lý tưởng của tiền nhân sao chẳng ai giữ lại

Ta tiếc nuối thi ca, tiếng mẹ đẻ

Sử sách chẳng ai nhận nhìn, vứt bỏ nơi đâu?

Ta nhớ bậc tiền nhân, nhớ tổ tiên

Ta kẻ chân thành với xứ sở.

2

Kau ye thei daok pak halei mai ni

Panuec ra yao caik di halei khing ka thraong

Kau klak ariya hatai ginaong
Kau kuk akaok ngap mbang o maong lingik

Akhar tapuk kau mamâh klik

Klak palei pandik hatai ngap mbang atah

Yawa that tiak kau ba nao klak

Ngap mbang biak ri-mbah klak sap yawa

Kau o ngap ariya

Sap yawa ba limah ka urang

Aia mata sraiy di urang

Kau war rup cang harei tamâ libang.

II

Ta là ai, từ nơi nào đến đây

Lời dặn của tiền nhân để chốn nào cho thỏa

Ta quyết bỏ thi ca, lòng bất mãn

Ta lo làm ăn chẳng ngẩng đầu nhìn trời
Ta quyết nghiền chữ nghĩa cuốn sách cho vụn nát

Tâm hồn nặng tình ta vứt bỏ

Công việc bề bộn khiến ta bỏ giọng thơ

Ta không còn làm thơ        

Linh hồn ta dâng hiến cho kẻ lạ

Ta rơi nước mắt bởi kẻ lạ

Ta quên đi đời người chờ ngày tận số.

3

Kau rawai tangin di biér harei

Yang thau lei kau sraiy aia mata

Kau dang mata kau o hia

Kaya paran kau ba nao caik di halei

Ngap habar tuei panuec ra yao kakei

Kaya mang kal o thei khik

Kau lakei o danaok o labik

Klak palei kau thek di madin yuen

Kau ngap habar pataom gep gan

Cam calah nâgar thek di mâdin urang

Ngap habar khik hu yang

Saong pataom wek dom urang calah nâgar

Palei kathaot ngap mbang biak kan

Thei si khik paran kau ni

Khik abih kaya mukkei

Khik sap amaik panuec ra yao mâng kal

Kau ngap habar khik abih gep gan

Pataom abih urang Cam calah nâgar di Yuen.

III

Buổi chiều ta sờ soạng hướng nhìn

Thần linh có thấu chăng ta rơi nước mắt

Ta đứng lặng người... không khóc

Di sản của dân tộc ta sẽ đưa về đâu?

Làm sao để theo lời dặn của bậc tiền nhân?

Di sản thuở xưa chẳng ai giữ gìn

Ta kẻ trai tráng không nơi trú ngụ

Bỏ làng quê ta lang bạt giữa thành phố kẻ lạ

Ta làm sao để tập hợp nhau

Chăm lạc xứ người, lang bạt giữa thành thị

Làm sao giữ được thần linh?

Và tập hợp lại những người lạc ở xứ người?

Làng quê nghèo, làm ăn khổ thay

Ai sẽ giữ dân tộc ta đây?

Giữ hết di sản tổ tông

Giữ tiếng mẹ đẻ, tiếng nói tổ tông

Ta làm sao giữ được mọi người?

Tập trung hết người Chăm tha hương !

4

Urang likei ni yawa di halei

Dunya paoh riyak thei marai daong kau

Pok sap ndom kau mboh malau

Nâm sakarai kau o thau

Cih ariya kau mboh malau

Kau ngap habar thau abih sakarai ra yao

mâng kal mukkei siam mataw

harei ni kau thek di nagar urang.

IV

Kẻ trai tráng này linh hồn ở đâu?

Cõi đời sóng dập ai sẽ nâng đỡ ta?

Bưng bít lời nói, ta thấy xấu hổ

Dấu vết lịch sử ta chẳng biết
Viết dòng thơ mà ta thấy hổ thẹn

Làm sao để biết hết sử sách về tiền nhân?

Thuở xưa tổ tông vinh quang

Hôm nay ta sống lang bạt giữa thành phố kẻ lạ.

5

Kau luai rup limah ka nagar

Kau luai rup limah ka ariya

Suan kau luai di dunya

Kau klaoh hatai caik ariya di nâgar

Suan kau luai bisamar

Khing tuei rim apakal bisumu di dunya

Mei ley kau caik hatai di ariya

Mei puec ariya si mboh ralo apakal

Kau klaoh hatai di nagar

Kau ngap ariya bisamar cih dom panuec ranam

Takrâ cih rim apakal

Papaok di ariya caik suan di dunya.

V

Ta hiến dâng mình cho xứ sở

Ta hiến đời mình cho thi ca

Ta hít thở không khí cõi đời này

Ta thở, nhịp đập cho thật nhanh

Ta muốn theo kịp vạn vật trên đời

Em ơi ta để trái tim mình cho thi ca

Em hãy đọc thơ để thấy nhiều điều

Ta kẻ chân thành với xứ sở

Ta sáng tác thơ cho thật nhanh để viết lời yêu thương

Muốn viết tất cả vạn vật

Để trong lời thơ, chứa chất hơi thở.

6

Kau jabuel di kal ni

Kau masuh di akhar o thaow phaw

Kau ra ariya tuei takai ra yao

Khik nâm sakarai yau hatai di rup

Nâgar kau ri-mbah ri-mbup

Kau tuei takai sup harei aiek maong

Nâbuel kau duissak o thei daong

Kau cih ariya tuei maong bangsa

Kau khik nâm kal tapa

Kanal kadha panuec ra yao.

VI

Ta kẻ chiến binh thời nay

Đấu tranh bằng ngòi bút, không dùng súng

Ta kẻ thi sĩ theo dấu chân tiền nhân

Giữ vết tích lịch sử, trái tim trên ngực

Xứ quê của ta nghèo khó

Ta theo dấu chân tối ngày ngóng trông

Dân chúng của ta tội nghiệp chẳng ai nâng đỡ

Ta viết bài thơ để dõi theo dân tộc

Ta quyết giữ vết tích một thời đã qua

Quyết thuộc danh ngôn của bậc tiền nhân.

7

Kau ngap ariya di aia mata

Kau cih dom kadha ranam di dunya

Anit adei ranam bangsa

Kau klaoh hatai payua panuec di ariya

Kau jabuek masuh di ariya

Sap yawa kau limah ka nâgar

Kau klaoh hatai di paran

Kau khik nâm kal di sakarai.

VII

Ta làm  thơ bằng nước mắt

Ta viết những lời chân thành về cõi đời

Thương em và yêu dân tộc

Ta chân thành gửi lời qua bài thơ

Ta kẻ chiến binh qua lời thơ

Giọng thơ hiến dâng cho xứ sở

Ta kẻ chân thành với dân tộc

Ta quyết giữ dấu vết một thời lịch sử.

8

Kau klak palei nao ngap mbang

Calah di mei jang calah mâyut

Palei kathaot kau tok padrut

Su-on gep yut kau o thau ngap habar

Kau luai suan hatai paoh di tada

Kau cih ariya padrut hatai

Mei ley thau lei tian kau

Klak palei kau thek di madin Yuen.

VIII

Ta bỏ làng quê đi tha phương cầu thực

Xa em, xa người tình

Làng quê nghèo ta sụt sùit                  

Nhớ em mà không biết làm sao

Ta thở theo nhịp tim đập trên lồng ngực

Ta làm thơ mà lòng đau nhói

Em ơi có hiểu lòng anh?

Ta bỏ quê hương đi lang bạt ở thành thị kẻ lạ.

9

Kau cih ariya di krâh malam

Angin yuk marai la-an sa drei

Madeh malam tuei hatai

Masuh di akhar thei thau hatai kau

Kau libuh di sahadah thei thau

Kau ruh dhul di madin mbau lo dunya

Malam daok sa drei cih ariya

Angin yuk ba nâm dam nao halei

Kau payua hatai di angin thau hai

Cih ariya di malam thei thau hatai kau.

IX

Ta làm thơ giữa ban đêm

Gió thổi trời lạnh ta một mình

Thức một mình theo tiếng gọi trái tim

Đấu tranh bằng ngòi bút ai hiểu lòng ta

Ta vấp ngã vì lý tưởng ai hiểu được ?

Ta phủi bụi ở phố phường nơi hôi thúi

Ban đêm làm thơ ta ở một mình

Gió thổi mang sức trai ta đi đâu?

Ta gửi lòng theo ngọn gió, hãy thấu hiểu

Làm thơ giữa ban đêm ai hiểu lòng ta?

Mâyut

                        [Tình]

1                                       

Kau calah di madin thei thau

Hadar gep yut kau su-on lawik harei

Kuk akaok ngap mbang kau war drei

Maong grep gilaong adei daok pak halei

Malam ndih mboh adei di lapei

Kau daok atah palei o hu thei biai ranam

Thau lei adei kamei dara

Kau kuk akaok ngap mbang ba nâm dam caik di halei

Nâm krung dam kau thau o

Rai ka-ndah ka-ndaiy ralo janâk takik haniim

Mei ley thau lei tian kau

Kau urang lakei o thau nâm kal dam

Kau klak palei ngap mbang atah

Kau klaoh hatai dam payua panuec di ariya.

I

Ta lạc giữa phố phường hỡi ai thấu hiểu

Nhớ đến người tình nhớ bao ngày

Lo làm việc ta quên mình là ai

Nhìn khắp nẻo đường, em đang ở đâu?

Ban đêm anh ngủ mơ thấy em

Ta xa quê chẳng ai tâm sự

Em ơi em có hiểu lòng anh?

Ta lo làm việc, ký ức thời trai để ở đâu

Ký ức thời trai ở ta không hiện hữu

Cuộc đời lắc léo nhiều điềm xấu, ít phúc lành

Em ơi, em có hiểu lòng anh?
Ta chẳng có ký ức gì về thời trai

Ta bỏ quê hương, làm ăn nơi xa

Ta chân thành gửi lời trong thơ.

2

Kau mbang panuec adaoh di mayut

Ranam di hatai padrut padruai lo

Mâyut di kau siam o

Sap adaoh ralo panuec klaoh hatai

Kau ngap habar hu thei si biai

Mei daok pak halei thau lei kau pandik hatai

Kau maong atah yér tangin rawai

Dunya ni hu thei thau hatai kau

Mei ley mei daok pak halei

Kau calah di palei daok mei ye habar?

II

Ta lặng nghe tiếng hát về tình yêu

Cảm xúc dâng trào, tình nồng trong lòng

Chuyện tình của ta chẳng lành

Tiếng hát chứa lòng thủy chung

Làm sao để ta có người tâm sự?

Em ở đâu có thấu chăng, ta đau lòng

Ta vẩy gọi nhìn về phương xa

Thế gian này có ai hiểu lòng ta?

Em ơi em đang ở đâu?

Ta lạc xứ người còn em thế nào?

.

3 

Mayut calah ye kau ngap habar

Gep yut klak nagar nao ngap mbang

Kau ngap mbang di nagar urang

Kau daong di yang gep yut kau daok halei

Kau saong gep yut calah takaprah di palei

Klak nagar nao ngap mbang di nagar urang

Sraiy aia mata kau daong di yang

Kau su-on sang danaok di palei

Gep yut calah di halei

Kau calah di mei calah mayut.

 

III

Chuyện tình dang dở, ta làm sao đây?

Người tình rời quê hương, đi làm ăn xa

Ta đi làm ăn xứ người

Hỏi thần linh người tình của ta đang ở đâu?

Ta và em bị hắt ra khỏi làng quê

Bỏ xứ sở của ta, làm việc ở thành thị xứ người

Rơi nước mắt xin thần linh phù hộ

Ta nhớ căn nhà, nơi cư ngụ ở làng quê

Người tình của ta lạc chốn nào?

Ta lạc khỏi em, lạc khỏi cuộc tình.

4 

Mamâh tapuk kiél akhar

Kau ngap bak jala krâh malam

Klak palei kau thek di madin

Kau su-on gilac hadar gep yut

Tangin daok ngap hatai padrut

Kau takrâ lo gep yut di hatai

Gep yut urak daok halei

Gep yut calah takaprah di halei kau o thau

IV

Quyết nhai cuốn sách nghiền dòng chữ

Ta làm việc  cả ban trưa cả buổi tối

Bỏ làng quê, ta lang bạt giữa phố phường

Ta lại nhớ đến người tình

Tay đang làm mà lòng xót xa

Ta thương lắm người tình trong lòng

Người tình bây giờ ở chốn nào?

Người tình bị hắt ra khỏi làng mà ta chẳng hay.

5

Kau caik hatai di halei

Mayut lihik o hu thei di hatai

Kal dam kau war drei

Buh ralo prân tuei adei o ranam

Phun hapak druh hala laham

Kau druh hatai kal dam tuei adei o hajieng    

Lawik harei kau linyaiy gilac maong

Mâyut o ranam caong o bak bar

La-ngik angin yuk la-an

Kau lihik mâyut halar padruai sa drei

Yang ley daong klaong hai

Klaong padrut hatai haok aia mata di mâyut !

V

Ta để trái tim nơi đâu

Mất đi cuộc tình chẳng còn ai trong lòng

Ký ức thời trai mất sạch

Bỏ nhiều hơi sức theo em chẳng được

Cây cối rơi lá tươi

Ta rớt rụng trái tim trai trẻ theo em chẳng được

Lâu ngày ta ngoảnh đầu nhìn lại

Tình chẳng lành ước vọng chẳng được

Gió thổi trời trở lạnh

Ta mất tình đành buồn thiu cô quạnh

Thần linh ơi phù hộ cho con với

Con buồn phiền rơi nước mắt về chuyện  tình.

6

Dayep sa drei kau daok mâjua

Hajan laik sa baoh dua baoh

Sanâng di rai kau padrut

Hatai trak di mâyut ranam

Kau klak palei nao ngap mbang

Kau war kal dam di rai

Hatai kau pandik tuei baoh hajan

Hatai kau laik di jalan mâyut

Kau daok atah gep yut lo

Adei ley saai o daok taphia adei.

VI

Buổi tối cô đơn một mình

Cơn mưa rớt rụng vài giọt

Nghĩ về chuyện đời ta xót xa

Lòng nặng trĩu về chuyện tình

Ta bỏ làng quê đi làm ăn

Ta quên thời trai trẻ

Trái tim ta đau nhói theo giọt mưa

Trái tim ta rớt rụng theo cuộc tình

Ta ở xa người tình

Em ơi ta không ở bên cạnh em.

War drei

Kau klak palei ngap mbang atah

Gruk ngap biak glaih thuak yawa

Kuk akaok ngap mbang kau klak ariya

Kau war kau ra ariya di bangsa

Urak ni maong gilac kau dang mata

Kau ngap ariya war drei di dunya

Nâm sakarai kau klak tapa

Kau hajieng urang gila o thau hagait.

Quên mình

Ta bỏ làng quê, làm ăn phương xa

Công việc mệt nhọc thở dài

Lo làm ăn ta bỏ thi ca

Ta quên mình là thi sĩ của dân tộc

Bây giờ nhìn lại ta đứng lặng người

Ta làm thơ quên mình về cõi đời

Dấu vết lịch sử ta bỏ qua

Ta thành kẻ dại, chẳng hiểu biết gì.

Tuei takai ra yaw

Kau ruh dhul di rai mblung rakak

Mblung di dunya o hu danaok siam

Kau ngap habar khik hu tian siam

Kau ngap habar hu jalan njep nao di dunya

Duah pak halei kau dang mata

Jalan o ligaih pak halei kau si thau

Kau takrâ khik nâm takai ra yao

Khik nâm sakarai yau hatai di rup

Nâbuel kau harei ni ri-mbah ri-mbup

Kau khik nâbuel sup malam harei

Ngap habar tuei mukkei

Kau marat tuei takai rayao.

Theo dấu chân tiền nhân

Cõi đời ngộp thở ta phẩy bụi

Ngộp trên thế gian chẳng nơi an lành

Ta làm sao giữ lành được lòng

Ta làm sao để có hướng đi đúng trên thế gian này
Tìm ở đâu ta đứng lặng người

Con đường chẳng lành ta biết ở đâu

Ta muốn giữ dấu chân tiền nhân

Giữ về dấu tích lịch sử như trái tim trong người

Dân chúng của ta hôm nay xót xa

Ta quyết giữ dân chúng cả ngày tối hôm

Làm sao để theo  tổ tiên

Ta gắng gượng theo chân tiền nhân.

 Sahadah

1

Kau tuei sahadah di ra yao

Sahadah di hatai yau binguk yawa

Kau takrâ magru di ra yao

Kau tuei takai ra yao khik agama

Sahadah di Po Aluah sahadah di yang

Kau khik caga jang yau hatai di rup

Kau khik  sahadah di sakarai

Agama saong sahadah kau kanal abih

Kau caik hatai di sahadah

Kau khik caga abih suan yawa

Sahadah di agama sahadah di sakarai

Kau mârat khik nâm takai ra yao mâng kal.

 

Chân lý[2]

I

Ta quyết theo niềm tin của bậc tiền nhân

Đức tin ở trong lòng như hình bóng của ta

Ta muốn học hỏi ở bậc tiền nhân

Ta theo họ giữ lại đức tin

Đức tin về Chúa, đức tin về yang

Ta giữ gìn như trái tim trong lòng

Ta quyết giữ chân lý về lịch sử

Đức tin tôn giáo và chân lý lịch sử ta thuộc hết

Ta để tâm tại chân lý

Ta giữ gìn bằng tất cả sức mình

Chân lý về tôn giáo, tư tưởng về lịch sử

Ta quyết theo dấu chân bậc tiền nhân để giữ gìn.

2

Mei ley thau lei kau tuei sahadah mâng asit

Hatai kau asit min ranam biak praong

Kau tuei takai ra yao aiek maong

Kau kacah hatai maong bimong tayah

Kau mbuah kar di dunya

Kau laik aia mata di sahadah

Kau nao ngap mbang biak ri-mbah

Rup pabhap kau limah ka sahadah

Kau thek rup di dunya

Kau cih ariya di aia mata.
 

II
Em ơi có thấu chăng ta theo đức tin từ nhỏ

Trái tim ta nhỏ nhưng tình yêu thiết tha

Ta tìm theo dấu chân người xưa

Ta nát lòng nhìn đền tháp đổ vỡ

Ta trách oán cõi đời

Ta rơi nước mắt theo chân lý

Ta đi làm ăn thật khó khăn

Ta hiến thân mình cho lý tưởng

Ta lang bạt trên cõi đời

Ta viết lời thơ bằng nước mắt.

GIỚI THIỆU TÁC PHẨM CỦA KIỀU DUNG

Sri Samri, còn có bút danh khác là Sri Thraoh, tên khai sinh là Kiều Dung, sinh năm 1989, người Chăm ở làng Văn Lâm (Palei Ram), tỉnh Ninh Thuận.

- Cử nhân ngành Nhân học (Anthropology) trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn Tp. HCM.

- Các tác phẩm của tác giả:

I. Thơ tiếng Chăm

 - Chà Bang, 2015
     - Tathik, 2015

 - Klaoh hatai, 2018

II. Thơ tiếng Việt

      Xứ sở của ta, 2016

II. Công trình nghiên cứu khoa học

 - Sự biến đổi tổ chức cộng đồng người Stiêng (2013)
    - Sự hình thành tôn giáo Bàni (2018)

III. Lý luận chính trị

Chủ nghĩa ly khai xét lại (2018)

Địa chỉ liên hệ: KIỀU DUNG

Văn Lâm, Phước Nam, Thuận Nam, Ninh Thuận

ĐT: 0983867006

Email: Srithraoh@gmail.com

 

---

[1] Klaoh: có nghĩa là 1- đứt. Klaoh talei: đứt dây. 2- trọn vẹn. Biyar klaoh sraiy: trả hết nợ.

 Từ “klaoh”  ở đây được dùng theo  nghĩa là “trọn vẹn”. Hatai có nghĩa là “trái tim”. Vậy “klaoh hatai” có nghĩa là “dành trọn trái tim”.

 Tuy nhiên, từ điển G. Moussay lại dịch “Klaoh hatai” là “trung tâm” (?).

 Căn cứ vào tiếng nói hiện tại của Chăm ở Ninh Thuận thì “klaoh hatai” có nghĩa là “Dành trọn trái tim”.

Trong “Ariya Cam Bini” có câu kết cuối cùng là “Ey Bhar-riya klaoh hatai saong gep” thì từ “Klaoh hatai” ở câu  này có nghĩa là “dành trọn trái tim”.

[2] Sahadah có nghĩa là lý tưởng, đức tin, chân lý, đạo lý. Tùy theo ngữ cảnh tác giả dịch theo một trong các nghĩa này.